Homo Imperfectus
‘Ik heb even naar je voorstel gekeken’, meldt mijn Britse collega per Skype. ‘Het is prima. In het Swahili zitten wel een aantal uitdrukkingen die in Tanzania misschien gebruikt worden maar hier in Kenia niet’. De collega is arts, briljant epidemioloog, wiskundige, speelt trompet in een professionele band en spreekt vijf talen.
Geweldige collega’s die alles lijken te kunnen: af en toe word je er moedeloos van. De bovenstaande collega is bovendien zo vriendelijk als een Golden Retriever en zo attent dat hij details van je persoonlijke situatie onthoudt die de Amerikaanse National Security Agency zouden ontglippen. Hemeltergend. Hoewel de ideale versie van jezelf geïnspireerd zou moeten raken, ligt onzekerheid over het eigen kunnen even vaak op de loer. Vorig jaar gaf een hoogleraar van Princeton wat tegengas aan succesverhalen met zijn Curriculum vitae van Mislukkingen. Een overzicht van alle artikelen en beursaanvragen die faalden, prijzen die hij niet gekregen had en banen waarvoor hij was afgewezen. Het cv werd zo populair dat hij in een herziene versie als ‘meta-mislukking’ aangaf dat dit document meer invloed had dan zijn hele wetenschappelijke carrière. Sindsdien is het publiceren van een cv van mislukkingen populair. Maar vrijwel altijd op dezelfde manier waarop veel mensen zich verkleden voor een nerdfeestje. Een vriendin van me trok eens alles uit de kast om als echte nerd op een nerdfeest te verschijnen. Ze vond haar oude beugel terug, schminkte een overtuigend puisterig pubervoorhoofd en wist de hele avond gesprekken te torpederen met onhandige vragen en vakkundig slecht getimede grappen. Maar dat bleek ook weer niet de bedoeling: je hoort jezelf namelijk op een zo aantrekkelijk mogelijke manier als nerd te verkleden. Denk aan een sexy rok met grote bril. Op eenzelfde manier lijken veel cv’s van mislukkingen vooral bedoeld om een nog grotere status te verkrijgen. Zoiets als ‘ik heb enorm veel succes maar als je ziet wat er allemaal mislukt is, besef je pas echt hoe hard ik werk’. Zo wordt de kloof tussen alleskunner en gewone sterveling alleen maar groter.
Ik breek hierbij met die halfbakken aanpak. Ik sta bekend als tamelijk scherp onderzoeker die in ontwikkelingslanden goed omgaat met de lokale cultuur. Maar bij mijn allereerste artikel was ik onvoorzichtig bij het samenvoegen van twee datasets. Bij de oorspronkelijke analyse, die ik opstuurde naar een congres en prompt geaccepteerd werd, dacht ik een risicofactor voor prostaatkanker gevonden te hebben. Bij zorgvuldiger analyse bleek het effect omgekeerd te zijn: de risicofactor was ineens veranderd in een beschermend element. En een paar jaar later sprak ik een mede-promovendus in Tanzania aan op de, in mijn ogen veel te hoge, vergoedingen voor het veldwerk die hij en anderen ontvingen. Onze relatie verkilde overnacht door mijn ongevoelige blunder. Dat zijn echt fouten die je niet graag op een cv zet maar die wel menselijk maken.
De homines universales moeten gekoesterd worden en mogen inspireren. Maar het liefst in een klimaat waarin ook middelmatigheid en echte fouten genoemd en geaccepteerd worden. Oh ja, had ik al gezegd dat ik niet kan dansen en een hekel heb aan autorijden? Je hoeft niet alles te kunnen.