Oliebollen in Oeganda
‘..., suiker, aarbeiensap uit concentraat, citroenzuur,...’, lees ik hardop voor vanaf het etiket van een fles aanmaaklimonade. Ik voer vanuit een supermarkt in Oeganda een peperduur telefoongesprek over de keuze tussen Ribena en een lokaal huismerk limonade met een vertegenwoordiger van de farmaceut Sanofi in Frankrijk. Omstanders kijken mij begrijpelijk aan alsof ik de weg kwijt ben.
De primaquinepillen die we gebruiken bij een medicijnstudie worden maar in één sterkte gemaakt en zijn niet erg geschikt voor het doseren van kinderen. De enige mogelijkheid die we zien om exact 0.25 milligram per kilogram lichaamsgewicht te geven is de extreem bittere tabletten te verpulveren en op te lossen in 10 milliliter aanmaaklimonade. Maar voordat we dat kunnen doen moeten we zeker weten dat er geen verstorende ingrediënten in de limonade zitten. Pas dan kunnen we het medicijn zeer nauwkeurig per milliliter doseren en verder aanlengen tot een royaal glas limonade. Tijdens medicijnstudies probeer je als onderzoeker vaak exact te doseren en de optimale omstandigheden te creeëren voor medicijnabsorptie. Dat zorgt soms voor praktische uitdagingen; bovendien moet je de balans vinden tussen het ‘ideale’ good clinical practice en de dagelijkse praktijk. De belangrijkste malariamedicijnen in Afrika hebben allen een duidelijke achilleshiel als het gaat om een verantwoorde toediening. Het meestgebruikte middel moet op een volle maag ingenomen worden voor goede absorptie. De voorgeschreven 1 gram vet bij iedere dosis blijkt echter vrijwel onhaalbaar in veel Afrikaanse populaties, waar het ontbijt vaak overgeslagen wordt en weinig dierlijke vetten worden gegeten. Door alle voorschriften lijkt de behandeling tijdens onze studie nog het meeste op het verstrekken van een schoolmaaltijd. Alle kinderen ontvangen eerst een oliebol die zo vet is dat zelfs het aflikken van je vingers voldoende zou zijn. Na de oliebol en malariabehandeling krijgt de helft van de kinderen een glas pure limonade, de andere helft een glas limonade met primaquine. Terwijl kinderen na de standaardbehandeling nog enkele weken hun malariainfectie aan muggen door kunnen geven, hopen we dat de toediening van een enkele dosis primaquine dit voorkomt en zo de verspreiding van malaria een halt toeroept. Als dat het geval is, kunnen we met Sanofi om tafel om te puzzelen welke pilformaat voor zo min mogelijk onder- en overdosering zorgt in Afrikaanse populaties. Helaas zijn de uitdagingen voorlopig minder enerverend: bij terugkeer in Nederland vraagt de financieel controleur van het project me hoe ik het in mijn hoofd haal om meer dan 3000 oliebollen te declareren.