Wetenschap of klamboe
Weg met onderzoek - we weten immers hoe het moet - deel die klamboes gewoon uit, poneerde Rosanne Hertzberger zaterdag 31 januari als oplossing van het malariaprobleem. Een dergelijk geluid van ‘geen denkwerk maar daden’ is de laatste tijd vaker te horen. Hierbij wordt een drogbeeld geschapen waarbij we slechts de vruchten van het onderzoek uit het verleden hoeven te plukken om ons te richten op distributie en gebruik hiervan. Een schadelijke afspiegeling van zaken want er zijn bijna geen vruchten meer en degene die er zijn vertonen rotte plekken.
We lijken terug te zijn in de jaren vijftig van de vorige eeuw toen er onrealistisch optimisme heerste over de infectieziektebestrijding. Na de ontdekking van DDT en chloroquine zou een wereldwijde aanpak malaria spoedig op de knieën dwingen. Het optimisme en de daadkracht verdreef in die tijd malaria uit Nederland en Europa, maar in Afrika werd vrijwel niets bereikt. Wel zorgde het voor een grondige uitdunning van het malariaonderzoek en een verloren generatie van malariaonderzoekers. Malaria was inmiddels ver weg en raakte in de vergetelheid in de westerse wereld.
Rond de millenniumwisseling dreigde Afrika te bezwijken onder de ziektelast van malaria. In die tijd was het mondiale onderzoeksbudget voor malaria even groot als dat voor kankeronderzoek in het Verenigd Koninkrijk alleen. Met nieuwe wereldwijde mobilisatie van politieke wil en financiële middelen werd in het afgelopen decennium een reductie van 25% in de ziektelast van malaria bereikt. Daadkracht in bestrijding loont opnieuw! Maar dit succes hapert en de vijand is wendbaar. Muggen ontlopen met aangepast gedrag de klamboe door nu ook overdag te bijten. Hierdoor kregen kinderen in Oost-Oeganda, ondanks gloednieuwe klamboes, meer dan tien malaria-aanvallen per nacht te verduren in het afgelopen jaar. Malariaparasieten in Cambodja reageren nog nauwelijks op de best beschikbare medicijnen. En malariamuggen in Benin zijn zo resistent voor insecticiden geworden dat ze zorgeloos landen op geïmpregneerde klamboe.
Iedere minuut die we aarzelen sterft een Afrikaans kind aan malaria. Dus moeten we lering trekken uit het verleden en investeren in onderzoek. Anders komen we met lege handen te staan; zonder werkende malariamedicijnen, zonder werkende insecticiden en zonder effectief vaccin. Malaria kan alleen worden overwonnen door de simultane inzet van een breed scala aan innovatieve middelen. Onderzoek en veel geld is daarbij hard nodig als je bedenkt dat het gemiddeld een half tot één miljard euro kost en gemakkelijk meer dan tien jaar duurt voordat een eiwitje uit het lab als geneesmiddel in de apotheek ligt.
In Nederland hebben we een unieke academisch samenwerking waarmee we voorop lopen met innovatieve muggencontrole en met geneesmiddel- en vaccinonderzoek van wereldniveau. Een aantal prachtige ontdekkingen bevinden zich in een testfase voor klinische toepassing. Dat onderzoek begint inderdaad met die complexe dans van eiwitjes en genen. Die dans moet je begrijpen en beheersen. Anders heb je geen schijn van kans in de strijd tegen malaria.